Năm 2018, trước khi Tổng thống Donald Trump phải nhận thất bại cay đắng ở Arizona, hàng trăm lãnh đạo đảng Cộng hòa đã tập trung tại nhà thờ Baptist North Phoenix. Họ đến để tiễn biệt người anh hùng và người thầy của họ, John McCain.
Họ đã được nghe bài điếu văn đẫm nước mắt từ một người bạn đặc biệt của ông McCain.
“Tên tôi là Joe Biden. Tôi là đảng viên Dân chủ. Và tôi yêu John McCain”, cựu phó tổng thống bắt đầu bài điếu văn.
Ông Biden đã kể lại tình bạn kéo dài hàng thập kỷ của họ, đến những chiến thắng của lưỡng đảng tại Thượng viện. Ông gọi McCain là “anh trai” và ca ngợi sự anh hùng của cố thượng nghị sĩ.
Nhiều người có mặt trong tang lễ trước đó đã nổi giận vì Tổng thống Trump chế nhạo khoảng thời gian ông McCain bị bắt làm tù binh ở Việt Nam. "Tôi thích những người không bị bắt".
Họ cũng thất kinh khi một phụ tá của ông Trump bác bỏ chuyện ông McCain bị ung thư vì "dù sao ông ấy cũng sắp chết". Họ cũng phẫn nộ khi hai ngày trước tang lễ, ông Trump lại từ chối hạ cờ Mỹ để vinh danh cố thượng nghị sĩ.
 |
| Bà Cindy McCain, vợ góa của cố Thượng nghị sĩ John McCain, trong tang lễ ông vào năm 2018. Ảnh: Getty. |
Sức nặng của cái tên McCain
Vào ngày bầu cử, nhiều người trong số đó - dẫn đầu là quả phụ Cindy McCain - đã trả lại tất cả những lời lẽ đó. Arizona đã nghiêng về ứng viên của đảng Dân chủ, ông Joe Biden, lần đầu tiên sau gần 25 năm.
Ông Biden dẫn trước với cách biệt lớn đến mức Fox News đã tuyên bố cựu phó tổng thống thắng Arizona vào đêm 3/11, dù ông Trump đang thu hẹp khoảng cách này những ngày sau đó. Chiến thắng này gần như làm đảo lộn đà tái đắc cử của ông Trump.
Tính đến ngày 10/11, khoảng 1 triệu cử tri ở hạt Maricopa, nơi chiếm khoảng một nửa dân số của bang Arizona, đã bỏ phiếu cho ông Biden và ứng viên thượng nghị sĩ của đảng Dân chủ Mark Kelly. Tuy nhiên, họ lại bầu cho đảng Cộng hòa ở một loạt các vị trí lãnh đạo khác.
Điều này cho thấy nhiều cử tri đảng Cộng hòa đặc biệt ghét ông Trump và Thượng nghị sĩ Martha McSally, người đang dựa vào tổng thống để thu hút người ủng hộ.
Chiến thắng của ông Biden tại Arizona, thắng lợi đầu tiên của một đảng viên Dân chủ kể từ thời ông Bill Clinton năm 1996, cho thấy những điều trớ trêu.
Arizona, theo nhiều cách, là nơi khởi đầu cho nhiệm kỳ của ông Trump. Đây là bang mà những lời cáo buộc về người nhập cư trái phép giúp ông Trump nổi lên trong chính trường.
 |
| Ông Joe Biden và cố thượng nghị sĩ John McCain có tình bạn đặc biệt. Ảnh: AP. |
Arizona cũng là nơi ông Trump xây dựng bức tường biên giới và có cựu Cảnh sát trưởng hạt Maricopa Joe Arpaio, người được xem là “Donald Trump của Maricopa”. Đây cũng là nơi Tổng thống Trump gây chiến với cựu Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Jeff Flake, một người trung thành với ông McCain. Và cũng phải nhắc tới những cuộc mít tinh ồn ào của ông Trump chính tại bang này.
Song, cuối cùng, cách làm chính trị độc lập, ôn hòa hơn của ông McCain đã khiến Tổng thống Trump phải rời Nhà Trắng.
Các cử tri gốc Latin đã đi bầu cho ông Biden với số lượng kỷ lục, ngay cả khi Tổng thống Trump giành được sự ủng hộ của nhiều người gốc Latin ở Florida và các bang khác.
Ông Trump cũng mất đi sự ủng hộ của các cử tri da trắng và cử tri cao tuổi. Theo Politico, ông Biden đã giành được 10% người ủng hộ đảng Cộng hòa ở Arizona.
“Chúng tôi đang theo hướng trung tả ở Arizona. Điều này phản ánh sự thay đổi nhân khẩu học. Tuy nhiên, nó cũng cho thấy có nhiều người không muốn đi theo ông Trump”, Grant Woods, người từng đứng đầu cơ quan tư pháp bang và chánh văn phòng của ông McCain, nói với Politico.
Điều này khiến Arizona trở thành một trong những minh họa rõ ràng nhất cho việc ông Trump phải trả giá vì hành vi bắt nạt và bất chấp các chuẩn mực đã được cả hai đảng tôn vinh trong nhiều thế hệ.
Các cựu nhân viên của ông McCain tích cực khuyến khích đảng viên Cộng hòa của Arizona công khai ủng hộ ông Biden. Họ làm vậy không chỉ vì cách Tổng thống Trump đối xử với ông McCain, mà vì họ tin cố thượng nghị sĩ cũng sẽ bỏ phiếu cho ông Biden.
Doug Cole, cựu cố vấn của ông McCain, cho biết: “Số nhân viên của ông McCain khá lớn vì ông ấy đã được bầu lên từ năm 1982”.
Với nhiều người ủng hộ ông McCain, sự xuất hiện của bà Cindy McCain tại Đại hội Toàn quốc đảng Dân chủ đã bật đèn xanh cho việc phản đối ông Trump.
“Cindy McCain là một phụ nữ có trình độ đại học, vì vậy những phụ nữ có trình độ đại học khác sẽ nghĩ bỏ phiếu cho Joe Biden là điều hợp lý", ông Cole nhận định.
Nhiều đảng viên Cộng hòa cũng tuyên bố ủng hộ ông Biden, bao gồm một cựu luật sư đại diện cho chính quyền liên bang, một cựu chánh án Tòa án Tối cao bang Arizona và các nghị sĩ.
Một người đi đầu trong nhóm này này là cựu Thượng nghị sĩ Flake. Ông Flake đã quyết định không tái tranh cử vào năm 2018 sau khi công khai mâu thuẫn với Tổng thống Trump.
Việc ông Flake ủng hộ cựu tổng thống Biden rất có ảnh hưởng trong cộng đồng 400.000 người theo Mặc Môn giáo ở Arizona.
'Ông Trump là nạn nhân của chính mình'
Đảng Cộng hòa của ông Trump và đảng Cộng hòa của ông McCain cũng có một số khác biệt rõ rệt về chính sách.
“Đảng Cộng hòa thường chiến thắng ở Arizona nhờ cử tri cao tuổi”, cựu hạ nghị sĩ Cộng hòa John Shadegg cho biết. "Những người cao tuổi có nguy cơ cao với Covid-19. Và tôi nghĩ họ khó hiểu với cách Tổng thống Trump xử lý đại dịch".
DJ Quinlan, nhà tư vấn của đảng Dân chủ, cũng tin những lo ngại về việc chăm sóc sức khỏe đã ảnh hưởng đến các cử tri thường bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa.
Ông Quinlan nói việc ông McCain bỏ phiếu chống lệnh bãi bỏ Obamacare của ông Trump vào năm 2017 gây được tiếng vang lớn với các cử tri Arizona.
 |
| Người ủng hộ ông Trump tập trung trước nghị viện bang Arizona ở Phoenix để phản đối kết quả bầu cử. Ảnh: Getty. |
Trong khi đó, việc ông Trump tập trung vào vấn đề nhập cư đã giúp ông khuấy động người ủng hộ. Tuy nhiên, dường như tổng thống đã đối mặt với phản ứng dữ dội từ các đảng viên Dân chủ và Cộng hòa ở Arizona.
Hạ nghị sĩ đảng Dân chủ Ann Kirkpatrick cho biết những người ôn hòa trong cộng đồng doanh nghiệp bực mình vì việc xây dựng bức tường của ông Trump.
“Chúng tôi không muốn có một bức tường biên giới”, bà Kirkpatrick nói. “Tôi có mối quan hệ tốt với ngành vận tải đường bộ. Họ muốn có thể vận chuyển rau của mình qua biên giới. Nếu họ phải đợi bốn giờ, hàng hóa của họ có nguy cơ bị hỏng”.
Người gốc Latin, cộng đồng từng bị hắt hủi cách đây một thập kỷ ở Arizona, cũng đang giành được quyền lực chính trị. Các nhóm hoạt động của cộng đồng này đã tích cực vận động cho ông Biden.
Ông Trump cũng mắc sai lầm chiến lược khi tấn công việc bỏ phiếu qua thư trong bối cảnh Covid-19 hoành hành. Đây là phương pháp bỏ phiếu các cử tri ở Arizona đã sử dụng từ lâu, đặc biệt là cử tri của đảng Cộng hòa.
"Tổng thống là nạn nhân của chính ông ấy”, Paul Bentz, nhà thăm dò ý kiến của đảng Cộng hòa, cho biết. “Ở Arizona, đảng Cộng hòa có lịch sử lâu đời về việc bỏ phiếu sớm. Họ đã thành thạo việc bỏ phiếu sớm và làm việc này hơn 20 năm qua".
Trong một cuộc bầu cử sít sao, bất kỳ yếu tố nào cũng có thể mang tính quyết định, từ tỷ lệ cử tri Latin đi bầu cao đến nỗi sợ hãi về phiếu bầu qua thư đến phản ứng dữ dội với bức tường biên giới. Tuy nhiên, nhiều người ủng hộ ông McCain cho rằng việc Tổng thống Trump đối xử tệ bạc với cố thượng nghị sĩ là giọt nước làm tràn ly.
“Tôi nghĩ những tuyên bố của tổng thống về ông McCain đã làm tổn hại chính ông ấy ở Arizona”, Shadegg, một đồng minh chính trị lâu năm của ông McCain, nói.
“Hãy nhìn xem cuộc đua ở Arizona diễn ra sít sao thế nào. Đáng lẽ ông Trump đã thắng", ông Woods nói thêm.
