'Giáo sư tiên tri' bầu cử Mỹ đã sai

Chắc chắn ngay cả nhà tiên tri Nostradamus cũng không thể dự đoán đúng mọi lúc.

Nhà sử học Allan Lichtman vốn được mệnh danh là “giáo sư tiên tri” khi đoán đúng kết quả của 9/10 cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, dựa trên mô hình “13 chìa khóa dẫn tới Nhà Trắng”. Song năm 2024, ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump đã phá vỡ chuỗi thành tích bất bại này của ông Lichtman, khi vị giáo sư cho rằng người chiến thắng là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris.

Guardian đặt câu hỏi liệu thất bại này có tác động lớn tới cá nhân ông hay không?

“Tất nhiên rồi”, ông Lichtman thừa nhận. “Nhưng tôi không quan tâm tới khía cạnh đó lắm, mà tôi lo ngại tới đòn giáng vào nền dân chủ của nước Mỹ hơn”.

Dự đoán trật bánh vì sao?

Ông Lichtman là giáo sư lịch sử giảng dạy tại American University trong hơn nửa thế kỷ. Với sự giúp đỡ của nhà toán học Liên Xô Vladimir Keilis-Borok, ông đã phát triển hệ thống 13 chìa khóa từ đầu những năm 1980, trong đó gồm 13 câu hỏi đúng/sai. Nếu 6 hoặc nhiều chìa khóa chống lại đảng đứng đầu Nhà Trắng, đảng này sẽ thua.

Ông Lichtman áp dụng mô hình, dự đoán thành công chiến thắng của ông Ronald Reagan vào năm 1984 và (gần như) mọi cuộc bầu cử sau đó, trừ năm 2000.

Năm 2024 là một thách thức với vị giáo sư. Tổng thống Joe Biden quyết định rút lui để ủng hộ bà Harris, trong khi ông Trump - người sống sót sau 2 vụ ám sát - là một nhân vật phá vỡ chuẩn mực, người đầu tiên nắm hai nhiệm kỳ không liên tiếp kể từ Tổng thống Grover Cleveland vào thế kỷ XIX.

Tại sao ông Lichtman lại nghĩ bà Harris sẽ chiến thắng, và mọi thứ trật bánh từ đâu?

“Các chìa khóa dựa trên đại cử tri lý trí, thực dụng sẽ quyết định liệu đảng đứng đầu Nhà Trắng có điều hành đủ tốt để làm thêm 4 năm nữa không”, ông giải thích. “Thù hận và bạo lực ở cấp độ mới, và có nhiều yếu tố phá vỡ tiền lệ trong hệ thống chính trị Mỹ hiện tại, đáng chú ý nhất là thông tin sai lệch”.

“Tin giả luôn hiện hữu, nhưng hiện bùng nổ ở mức độ chúng ta chưa từng thấy trước đây. Không chỉ có Fox News và phương tiện truyền thông cánh hữu, chúng ta chứng kiến thêm sự tham gia của podcast cánh hữu, và một gương mặt hoàn toàn mới: Elon Musk. "Anh chàng 300 tỷ USD" này đã can thiệp rất nhiều vào thông tin sai lệch”, ông đánh giá.

Theo báo cáo, siêu Ủy ban hành động chính trị (PAC) của ông Musk đã chi khoảng 200 triệu USD để giúp ông Trump đắc cử, còn nền tảng X do vị tỷ phú sở hữu tuyên truyền thông tin cánh hữu. Ông Musk là người ủng hộ nhiệt thành của tổng thống đắc cử và từ đó trở thành nhân vật xuất hiện liên tục tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago. Cùng với doanh nhân Vivek Ramaswamy, ông Musk sẽ đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ - một nhóm tìm cách cắt giảm chi tiêu lãng phí của chính phủ.

Nhiều tin tức về lạm phát, việc làm, thị trường chứng khoán, tăng trưởng, viện trợ bão, xung đột Ukraine và những người nhập cư không có giấy tờ đã bị bóp méo.

“Thông tin sai lệch do ông ấy phát tán đạt hàng tỷ lượt xem. Thông tin không chính xác lan rộng đến mọi khía cạnh của xã hội và nền kinh tế. Nhiều người đang sống trong một vũ trụ song song và điều đó đặt câu hỏi về nền tảng cơ bản của quyết định chính trị tại đất nước này”, giáo sư Lichtman nói thêm.

Giáo sư Lichtman cho rằng ông Trump là một ứng viên đi ngược lại các quy tắc. Ảnh: Reuters.

Mô hình của ông Lichtman còn bị ảnh hưởng bởi một ứng viên tổng thống đi ngược lại các quy tắc.

“Chúng ta đã thấy ông Trump nhấn mạnh và khuếch đại mạnh mẽ các yếu tố tiêu cực vốn tồn tại từ lâu trong xã hội Mỹ: phân biệt chủng tộc, kỳ thị phụ nữ, bài ngoại, bài Do Thái… Nền chính trị Mỹ đang ghi nhận những nhân tố mới, ảnh hưởng tới các dự đoán trong hiện tại và tương lai, tạo ra thách thức lớn cho tương lai của nền dân chủ”, vị giáo sư chia sẻ.

Sau khi ông Lichtman đưa ra dự đoán năm 2024, vợ chồng ông bị phản ứng dữ dội, thậm chí bị dọa giết, lăng mạ và có những người còn tìm cách đột nhập vào nhà. Họ còn là nạn nhân của swatting (cuộc gọi lừa đảo báo tin giả về một mối đe dọa nghiêm trọng nào đó để cảnh sát cử người đến nhà nạn nhân) và doxing (thông tin cá nhân bị phát tán trực tuyến).

“Suốt 42 năm qua, tôi chưa từng trải qua chuyện nào như thế này. Tôi chưa bao giờ phải gọi cảnh sát, thế mà giờ họ tới nhà tôi thường xuyên. Họ đang trong tình trạng báo động. Họ đã thông báo cho FBI", ông kể.

Vị giáo sư cảm thấy thất vọng khi nền chính trị Mỹ đi xuống như hiện tại.

“Tôi chỉ thực hiện quyền tự do ngôn luận, vậy mà tôi bị căm ghét, xâm phạm an ninh. Những chuyện này giống với những gì Donald Trump từng phát biểu, khi ông ấy liên tục hợp pháp hóa bạo lực, coi những người bất đồng là sâu bọ, cặn bã. Mỹ chưa từng trải qua điều này trước đây”, ông Lichtman nói.

"Đảng Dân chủ đáng bị chỉ trích"

Nhìn lại những tính toán sai lầm trong năm 2024, ông Lichtman không hề bênh vực đảng Dân chủ. Ông là người kiên quyết bảo vệ ông Biden cho đến phút cuối và lên án đảng này vì đã buộc tổng thống đương nhiệm rút lui để nhường bước cho bà Harris. Và giờ vị giáo sư chán ngán với trò đổ lỗi và chỉ trích của đảng Dân chủ về kết quả bầu cử.

“Họ đang đổ lỗi cho tất cả nhưng lại không chịu bất cứ trách nhiệm nào. Cuộc bầu cử này chứng minh những gì tôi đã nói suốt nhiều năm. Tôi có thể tóm tắt chính trị Mỹ chỉ trong một câu: Đảng Cộng hòa không có nguyên tắc, còn đảng Dân chủ không có chính kiến”, ông nói.

Trước năm 2024, ông Allan Lichtman dự đoán chính xác 9/10 cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Ảnh: Washington Post.

Tổng thống đắc cử đã lựa chọn Matt Gaetz - một người từng bị điều tra về tội buôn bán tình dục - làm Bộ trưởng Tư pháp. Chức vụ này hiện do Merrick Garland, một người ông Lichtman quen biết suốt 60 năm, nắm giữ.

“Tôi từng nghĩ ông ấy có lẽ là thẩm phán liên bang vĩ đại nhất nước Mỹ, nhưng giờ tôi thấy ông ấy là hình mẫu đảng viên Dân chủ nhu nhược góp sức vào tình thế hiện tại. Ông ấy vòng vo suốt gần 2 năm trước khi yêu cầu một cố vấn đặc biệt điều tra vai trò của ông Trump trong vụ bạo loạn Điện Capitol ngày 6/1/2021”, ông Lichtman nói.

“Chúng ta đều biết ông Trump đã làm gì, ngay vào thời điểm Merrick Garland được bổ nhiệm vào đầu năm 2021. Nếu ông ấy hành động ngay lập tức, mọi thứ đã khác”, ông nói thêm.

“Ông ấy là hiện thân của những đảng viên Dân chủ hèn nhát: ‘Ồ, tôi không muốn làm điều này bởi như vậy mang màu sắc chính trị và đảng Cộng hòa sẽ chỉ trích tôi’. Ông ấy không học được gì từ việc được đề cử vào Tòa án Tối cao ư? Đảng Cộng hòa sẽ làm những gì họ đã đề ra”, vị giáo sư phân tích tiếp. “Tôi luôn tuân theo câu thần chú: Không phải chỉ những kẻ xấu mới tàn phá thế giới, mà ngay cả những người tốt nhắm mắt làm ngơ trước cái xấu cũng vậy. Và Merrick Garland chính là hiện thân của câu nói này”.

Ông Lichtman thừa nhân trục Trump - Musk đã phá vỡ mô hình dự đoán năm 2024, song vị giáo sư vẫn sẽ kiên trì và tiếp tục công việc này vào năm 2028.

“Điều tuyệt vời khi trở thành người dự đoán bầu cử tổng thống là có 4 năm để điều chỉnh lộ trình. Giả sử tôi ở tuổi 81 hoàn toàn minh mẫn, tôi sẽ theo dõi cẩn trọng các diễn biến trong vài năm tới và chỉnh sửa các chìa khóa, đồng thời lên tiếng bảo vệ nền dân chủ. Các chìa khóa hoàn toàn phi đảng phái, nhưng tôi cũng có quan điểm chính trị của riêng mình. Như tôi nghĩ đảng Dân chủ xứng đáng bị chỉ trích, và không ngần ngại bày tỏ suy nghĩ này”, vị giáo sư chia sẻ.