Tôi nhớ như in trong tâm khảm những lời ru rất dân dã nhưng chứa đựng biết bao tâm tình của người lớn muốn răn dạy trẻ nhỏ:
“ Con cò mày đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”
Hồi đi sơ tán thời chiến tranh phá hoại, tôi toàn nghe bác nông dân ru con như vậy, lời ru nghe não lòng, nhưng vẫn hàm ý khuyên con hãy sống trong sạch dù ở bất cứ hoàn cảnh nào. Hoặc có bài hát ru của ông cụ ru cháu ngày ấy tôi lại thấy chứa đựng đầy khí phách anh hùng:
“Con ơi con ngủ cho lành
Để mẹ gánh nước rửa bành ông Voi
Muốn coi lên núi mà coi
Coi Bà Triệu ( á) cưỡi voi đánh cồng…”
Có lẽ lời ru của các cụ xưa thường gửi gắm nhiều tâm trạng của cuộc sống vào con trẻ, song không bài hát ru nào thiếu yếu tố giáo dục, hay đơn giản là dạy những kỹ năng sống, kiểu như:
“Con kiến mày leo cành đa
Leo phải cành cụt leo ra leo vào
Con kiến mày leo cành đào
Leo phải cành cụt leo vào leo ra”
Tất cả những câu hát ru ý nghĩa ấy cộng với âm hưởng đều đều, dịu dàng làm cho đứa trẻ thiu thiu ngủ. Song đừng tưởng em bé không nghe và không hiểu lời ru đâu nhé. Cái hồi tôi nuôi con nhỏ, tôi cũng hay ru con bằng nhiều bài thơ mới và cả những bài ru cổ. Một hôm tôi đang ngân nga : “ Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa/ có nàng Thô Thị, có chùa Tam Thanh/ Ai lên xứ Lạng cùng anh/Bõ công bác mẹ sinh thành ra em/Tay cầm bầu rượu nắm nem/Mải vui quên hết lời em dặng dò/ Gánh vàng đi đổ sông Tô…” Đến câu này bỗng thằng bé tưởng chừng đã thiu thiu ngủ bỗng ngóc đầu dậy cãi: “Sông Ngô!” Tôi buồn cười quá không hát được nữa. Thì ra hàng ngày tôi đi làm, ở nhà ông nội toàn ru cháu bài này đến nỗi cháu cũng thuộc. Và khi mẹ hát sai từ, thằng bé tỉnh dậy chỉnh lại ngay…Thế đấy, lời ru tác động vào cuộc sống con trẻ như những liều thuốc bổ ngày ngày bồi đắp để tâm hồn bé trở nên lương thiện và phong phú. Các mẹ trẻ trong gia đình hiện đại hãy chú ý, nhiều mẹ đã dùng băng đĩa hát ru để ru con, thế cũng đã tốt rồi. Nhưng nếu người mẹ trực tiếp hát ru bằng sự ấm áp dịu dàng với những bài hát dân dã, đời thường thì cho dù giọng hát chưa hay, bé vẫn cảm nhận tình yêu của người mẹ trọn vẹn hơn nhiều. Một điều nữa tôi muốn nói, đó là đừng coi thường trí tuệ non nớt của trẻ bởi mình ru gì, hát gì chúng đều nhớ hết đấy, nếu chót sai (như tôi) thì phải xin lỗi bé ngay, có thế mới mới tạo dựng được chiếc nôi yêu thương và bình đẳng cho con từ tấm bé./
Thanh Thủy
