10/01/2024 12:08
Giao dịch USD tại một ngân hàng ở TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Bài viết này thông tin sơ nét về quy định quản lý ngoại hối nói chung và sự tồn tại của Mang hàng triệu USD đi hối lộ: Có thể bị xử lý hành vi rửa tiềnĐỌC NGAY
Ông Chu Ngọc Anh khai vali đựng 200.000 USD cất trong gara nhưng 'nay không tìm thấy'ĐỌC NGAY Hàng triệu USD tiền mặt hối lộ của Việt Á được gom từ đâu?ĐỌC NGAYBán hay giữ USD là quyền của ông A. Nếu giữ, ngân hàng có nghĩa vụ chi đủ 1.000 USD tiền mặt.
Với quy định này, hằng năm có cả chục tỉ USD kiều hối chuyển về Việt Nam (năm 2023 dự báo là 14 tỉ USD), giả sử chỉ 5% số này được người dân nhận bằng ngoại tệ thì số USD tiền mặt tăng thêm vào nền kinh tế sẽ là tương ứng.
Sẽ có câu hỏi khác: chẳng lẽ Nhà nước không quản lý ngoại tệ, để USD "chạy nhảy", rồi có lúc lọt vào tay tội phạm như buôn lậu, đem hối lộ?
Có, đó chính là quy định "người dân được cất giữ, cho, tặng... nhưng khi bán ngoại tệ, chỉ được bán cho ngân hàng hay đại lý được phép", tức là vẫn theo nguyên tắc tập trung quản lý ngoại tệ vào ngân hàng.
Nếu bán cho tiệm vàng không được phép thu đổi ngoại tệ, có thể bị phạt.
Đã từng có quy định mức phạt lên đến 100 triệu đồng, tịch thu tang vật mà dư luận nhiều năm trước phản ứng "vì sao mua bán chỉ 100 USD mà có thể bị phạt đến trăm triệu đồng như thế".
Quy định là vậy, nhưng trên thực tế nhiều người dân cần bán USD đều tìm đến tiệm vàng. Bán USD cho ngân hàng phải đến trụ sở, gửi xe, bấm số, ghi phiếu...
Bán cho tiệm vàng có khi giá cao hơn, giao dịch rất nhanh, tiền trao cháo múc, chẳng cần giấy tờ hay chờ đợi nhưng thường bị xét nét chê tờ USD xấu, cũ để giảm giá mua.
Với một mạng lưới các tiệm vàng rộng khắp cả nước, cùng với thói quen của người dân cần bán USD ra tiệm vàng, việc gom vài chục ngàn hay triệu USD là không khó. Nếu khó, đó chỉ là phải biết mối ở tiệm vàng; có mối rồi, hai bên tin tưởng, bao nhiêu cũng có, gom cho đủ, rất uy tín, nhanh lẹ, kể cả... bảo mật.
Nguồn WB - Đồ họa: TẤN ĐẠT
Giật mình nhưng không hoảng hốt
Khi xảy ra những vụ "cảm ơn" lên đến cả triệu USD, không ít người nêu vấn đề cần phải quản lý ngoại tệ tiền mặt tốt hơn để góp phần hạn chế và không còn phải giật mình trước những khoản chung chi khủng như thế.
Vậy có nên siết lại, quản lý chặt USD tiền mặt? Nhìn xuyên suốt hơn 20 năm quản lý ngoại hối cho thấy xử lý vấn đề này phải trên toàn cục, nếu không sẽ phá vỡ ổn định kinh tế vĩ mô. Bởi vì khi tội phạm muốn "cảm ơn" thì đâu chỉ có ngoại tệ, thực tế cho thấy nhiều loại tài sản khác cũng đã được dùng để làm "quà", đổi chác, hối lộ.
Với ý kiến nói rằng sao quy định phải tập trung ngoại tệ mà ngân hàng vẫn chi trả USD tiền mặt cho người dân, có khác nào "thả gà ra đuổi", chuyển sang quy đổi và chi trả bằng VND mới là quản lý chặt? Thật ra ý kiến này cũng đã được nêu ra từ hàng chục năm trước, nhưng bàn đi tính lại chẳng được gì mà mất rất nhiều.
Giao dịch ngoại tệ tại một ngân hàng trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, TP.HCM - Ảnh: NGỌC PHƯỢNG
Chi trả USD tiền mặt có "thả gà ra đuổi"?
Để thực hiện nguyên tắc người dân được quyền cất giữ ngoại tệ, ngân hàng chi trả ngoại tệ tiền mặt cho người dân có phải là "thả gà ra đuổi"? Nói thế cũng được, nhưng đâu chỉ có "thả ra" mà còn có "dụ" vào.
Hút USD tiền mặt vào ngân hàng, cách nào?
Việc hút ngoại tệ tiền mặt trở lại ngân hàng không thể bằng biện pháp hành chính mà phải là kinh tế, trên cơ sở thuận mua vừa bán. Đó là điều hành chính sách tiền tệ, tỉ giá, lãi suất sao cho người dân thấy giữ USD không có lợi, họ đem USD ra bán, và đến lúc nào đó, ngoại tệ tiền mặt lại quay về ngân hàng.
Thực tế vài năm trước cho thấy do giữ USD không có lợi hơn VND nên nhiều người nhận kiều hối đã bán luôn ngoại tệ cho ngân hàng để lấy VND chi xài, gửi tiết kiệm.
Đã hình thành xu hướng giữ USD không có lợi so với VND, ngân hàng lại bội thu USD tiền mặt. Cũng có thời điểm tỉ giá nhấp nhổm, lãi suất VND giảm sâu, cảm thấy giữ USD có lợi, lượng USD tiền mặt vào ngân hàng giảm đi...
Xuất nhập khẩu... ngoại tệ tiền mặt
Trong hoạt động ngân hàng, có nghiệp vụ điều hòa tiền mặt để đảm bảo ngân hàng đáp ứng đủ lượng tiền mặt cho khách hàng, nền kinh tế, nhưng đó là điều hòa VND và trung tâm là Ngân hàng Nhà nước nơi có quyền phát hành VND.
Với ngoại tệ tiền mặt, các ngân hàng thương mại phải tự cân đối qua việc mua lại của khách hàng, xuất nhập khẩu ngoại tệ tiền mặt.
Với xuất nhập khẩu, nếu trong nước, người dân bán nhiều USD, dư sẽ xuất ra nước ngoài; khi người dân muốn nhận nhiều ngoại tệ tiền mặt, ngân hàng phải nhập về. Và không phải ngân hàng nào cũng tự xuất nhập ngoại tệ, vì nếu không sẽ bị chôn vốn (tồn quỹ) nên giữa các ngân hàng cũng có thể tự điều hòa với nhau.
Đã kinh doanh thì phải có phí. Vì vậy, khi người nhận kiều hối muốn nhận bằng tiền mặt, có thể phải trả phí cho ngân hàng. Ngoài ra, ngân hàng chỉ có thể đáp ứng ngoại tệ tiền mặt phổ biến như USD, với các loại ngoại tệ không thông dụng ở Việt Nam, thường người nhận tiền kiều hối bán luôn cho ngân hàng lấy VND.
Thông thoáng cho người nhận kiều hối
Ông Nguyễn Hoàng Minh, nguyên phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước TP.HCM, cho biết khi nhận kiều hối, ngoài việc không phải chịu thuế thu nhập cá nhân, người dân có thể mở tài khoản bằng ngoại tệ hoặc VND bằng tiền đồng hay nhận ngoại tệ.
Chẳng hạn, ngoại tệ gửi về là 100 USD thì họ sẽ nhận đủ 100 USD hoặc quy đổi ra tiền đồng theo tỉ giá thời điểm đó hoặc gửi tiết kiệm bằng USD nhưng lãi suất hiện nay là 0%. Theo ông Minh, gần đây do Việt Nam kiểm soát tốt tỉ giá nên đa số người nhận kiều hối bán luôn ngoại tệ để lấy VND.
Ông Chu Ngọc Anh khai vali đựng 200.000 USD cất trong gara nhưng 'nay không tìm thấy'
